Było, nie minęło - kronika zwiadowców historii godziny emisji w telewizji, obsada, kiedy leci i gdzie obejrzeć

Opis (streszczenie): Jest taki niezwykły sztych z roku 1863 przedstawiający kapłana w szatach liturgicznych, który z uniesionym w ręku krzyżem prowadzi oddział powstańczy przez ciasną zabudowę jakiegoś miasta. Obraz funkcjonuje bez podpisu, w różnych miejscach, jako ilustracja ogólna postawy wielu kapłanów w Powstaniu. Wiemy jednak, że w ilustracjach prasowych tamtego czasu zawsze zalążkiem pracy grafika było konkretne wydarzenie i konkretna postać - rozpoczęliśmy więc szczegółowe poszukiwania. I tak dotarliśmy do postaci niezwykłej acz zapomnianej - księdza Serafina Szulca, kapelana oddziału Apolinarego Kurowskiego, później całego zgrupowania powstańczego Dionizego Czachowskiego. Ruszymy tym śladem, poczynając od Sosnowca, a przy okazji opowiemy o gromadzie pasjonatów historii skupionych wokół Forum dla Zagłębia. Starają się w swoim środowisku popularyzować i historię Powstania, i innych ważnych wydarzeń narodowych. Praca to trudna, bo dla całych pokoleń Polaków dyspozycyjni historycy PRL malowali obrazy Zagłębia jako kolebki komunizmu. Prawda jest jednak zupełnie inna, z tym że trzeba o nią powalczyć.

Opis (streszczenie): Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju.

Opis (streszczenie): Dziś odwiedzamy wieś Wygnanów w gminie Sławno, w województwie łódzkim. Mamy informacje o istniejącym tu dawnej cmentarzu cholerycznym. Nazwa ta, która przetrwała prawie 200 lat, wiąże się z powstaniem w początkach lat 30. XIX w. cmentarza, na którym dokonywano pochówków osób zmarłych na cholerę. Dziś pozostała tu skromna i nietypowa kapliczka, uformowana z miejscowego kamienia. Wstępne badania terenu wykazały jednak, że znajdują się tu także pozostałości dworu. Czy zachowały się fundamenty? Sprawdzimy.

Opis (streszczenie): Po latach poszukiwań udało się odnaleźć leśną mogiłę dwóch polskich rodzin zamordowanych przez Niemców za pomoc Armii Krajowej. Ich najbliżsi przez prawie siedem dziesięcioleci usiłowali odnaleźć miejsce egzekucji, pomógł dopiero georadar. Pogrzeb z honorami wojskowymi odbył się na cmentarzu w Jedwabnem. Chcemy widzom opowiedzieć historię tych dwóch rodzin.

Opis (streszczenie): W programie są podejmowane zagubione wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Wiele odpowiedzi znajduje się w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi.

Opis (streszczenie): "Księżnej Izabeli świat zaginiony"

Opis (streszczenie): Dziś opowieść zaczynamy 3 września 1939 roku, kiedy to nad ranem 16. Pułk Ułanów Wielkopolskich otrzymuje od generała Stanisława Grzmota - Skotnickiego, dowódcy Pomorskiej Brygady Kawalerii rozkaz osłaniania w miejscowości Bykowiec odwrotu polskich oddziałów w kierunku Bydgoszczy. Zgodnie z naszą filozofią nie zajmujemy się szerokimi bitewnymi panoramami, ale koncentrujemy na jednym szczególe. Pod Krojantami zajmiemy się poszukiwaniem miejsca jednej tankietki, osłaniającej szarżę polskiej kawalerii.

Opis (streszczenie): Ksiądz Antoni Chotyński to postać, która złotymi zgłoskami zapisała się w dziejach polskiej archeologii. Jeszcze przed I wojną światową odkrył na lubelskim Powiślu grody, w tym najsławniejszy w Chodliku, i wprowadził trwale do pojęć naukowych kategorię Kultury Trzcinieckiej. Dziś o wyjątkowym kapłanie - archeologu pamięć jest prawie żadna, ale my zamierzamy ją przywrócić. Zawsze czujemy satysfakcję, gdy wyraziste i zasłużone postaci z przeszłości powracają na należne im miejsce w pokoleniowej pamięci.

Opis (streszczenie): 1. wizyta w prywatnym muzeum siodeł kawaleryjskich na Mazowszu. 2. Spotkanie w pierwszym obozie przysposobienia wojskowego kobiet, który powstał w 1926 roku, w Garczynie, w Borach Tucholskich. Wspomnienie roli kobiet w polskiej walce o niepodległość od 1918 do 1945 roku.2. Spotkanie w pierwszym obozie przysposobienia wojskowego kobiet, który powstał w 1926 roku, w Garczynie, w Borach Tucholskich. Wspomnienie roli kobiet w polskiej walce o niepodległość od 1918 do 1945 roku.

Opis (streszczenie): Po wybuchu II wojny światowej los całej okupowanej Polski był tragiczny. Jednak ziemie na wschód od linii Ribbentrop Mołotow historycy nazwali później ziemiami skrwawionymi. Najpierw tkankę społeczną krwawo przeorali tu Sowieci, potem od czerwca 1941 roku tę operację przejęli Niemcy, a pierwszym celem była inteligencja - ci, którzy mogli stanąć na czele przyszłego, ewentualnego oporu. To kolejny etap naszych badań i poszukiwań. Jesteśmy w Lesie Przestrzelskim, zwanym także lasem śmierci. To właśnie tutaj żandarmi z posterunku w Jedwabnem mieli rodzaj swojego pola, gdzie mordowali swoje ofiary. Wcześniej, wraz z kolegami ze stowarzyszenia Wizna 1939, odnaleźliśmy tu dwie rodziny - Mościckich i Bronakowskich. Zostali ekshumowani, zidentyfikowani i pochowani z honorami wojskowymi na cmentarzu w Jedwabnem. Także tutaj, z dokumentów, relacji i badań dowiadujemy się, że odnalezione szczątki to ofiary zbrodni niemieckich z 1943 roku.

Opis (streszczenie): Odwiedzamy Krosno, gdzie w latach 1938 - 39 funkcjonowała Szkoła Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich - jednostka działająca już w latach wcześniejszych, a rok przed wybuchem wojny przeniesiona z Bydgoszczy do nowo powstałej, krośnieńskiej bazy lotniczej. Dziś gmach szkoły to samotna i bezludna wyspa. Ostatnie materialne świadectwo rozmachu, z jakim rozbudowywano w II RP zaplecze lotnictwa wojskowego. Był to jeden z najnowocześniejszych ośrodków szkolenia kadr lotnictwa wojskowego w Europie. W programie twórcy zaprezentują plan na nowe życie dla szacownego obiektu Szkoły Lotniczej w Krośnie i mają nadzieję zyskać dla niego wielu sojuszników.

Opis (streszczenie): O historii, wzorem niegdysiejszych kronikarzy, zwykliśmy dotąd myśleć w kategorii zbrojnych mężów i wielkiej polityki. Z coraz większym jednak impetem przebija się ku nam pamięć o niezwykłych, polskich konstruktorach, natchnionych inżynierach i romantycznych przemysłowcach podejmujących bardzo ryzykowne wyzwania. Ich dzieła przepracowały w potulnym mozole dziesiątki lat. I jak zamierzamy dziś widzom pokazać, wcale nie wybierają się na milczącą emeryturę. Odwiedzimy Muzeum Silników Stacjonarnych w Konieczkowej i przynajmniej spróbujemy zaprezentować niesamowitą aurę tego miejsca.

Opis (streszczenie): Latem 2021 roku w sanktuarium św. Jana z Dukli udało nam się odnaleźć dzwon, ukryty przez zakonników we wrześniu 1939 roku. Konserwacji podjęła się najstarsza i najsłynniejsza polska ludwisarnia Braci Felczyńskich w Przemyślu. Obecnie prace są skończone, a efekt zechcemy naszym widzom pokazać. Dodatkowo przemyscy ludwisarze obiecali odlanie podobnego dzwonu, bowiem pierwotnie u św. Jana dzwoniły trzy. Jeden ocalał, drugi został zakopany i przez nas odnaleziony, trzeci zabrali Niemcy, by przetopić na cele wojenne. Teraz wszystkie powrócą na swoje miejsce. Ponieważ okazja to wyjątkowa, zechcemy pokazać widzom sam proces odlewania dzwonów i opowiedzieć o zakładzie funkcjonującym nieprzerwanie od 1805 roku.

Opis (streszczenie): 30 kwietnia 1940 roku pod Anielinem poległ mjr Henryk Dobrzański, pseudonim Hubal. Po klęsce wrześniowej został bohaterem narodowym, bo nie złożył broni. Sformował Oddział Wydzielony Wojska Polskiego i kontynuował walkę z Niemcami. Żołnierze Hubala stoczyli kilka zwycięskich bitew. Oddział rozwiązano dwa miesiące po śmierci majora. Po śmierci ciało majora Niemcy starannie ukryli, nie chcąc dopuścić do powstania kolejnego miejsca polskiej pamięci narodowej. Mniej więcej trzy lata temu rodzina państwa Kowalskich z Inowłodza przyznała się, iż pierwotnie ciało bohatera było ukryte w ich rodzinnym grobowcu, kiedy jednak zmarła seniorka rodu i okazało się że brakuje dla niej miejsca w rodzinnej katakumbie, majora przeniesiono w inne miejsce. Kolejno sprawdzaliśmy bez rezultatu różne miejsca na cmentarzu. Teraz pojawiła się nowa relacja, prowadząca do przycmentarnego kościółka św. Idziego. Ten ślad zechcemy rozpoznać.

Opis (streszczenie): "Walki o pamięć odsłona kolejna"

Opis (streszczenie): Wyruszamy do lasów Roztocza, gęsto utkanych powstańczymi ścieżkami, na wezwanie jednego z widzów. Tu, pośród leśnych ostępów, ukryta jest, według wskazań najstarszych mieszkańców, powstańcza mogiła. Powrócimy tu niebawem, uzbrojeni w stosowane zezwolenia, by wykonać wstępne, nieinwazyjne badania terenu.

Opis (streszczenie): Orle gniazdo konfederatówNieczynna dziś stacja kolejowa w Łupkowie jest dla nas punktem wyjścia do wyprawy w stronę Przełęczy Łupkowskiej, w pobliżu której zlokalizowany jest dobrze zachowany szaniec konfederatów barskich. Jest to jeden z obiektów, którychw tej części Karpat jest około dziesięciu. Ten, który nas zainteresował, jest jak dotąd najmniej znany i zbadany, nie został opublikowany jego plan. Przy pomocy nowoczesnej aparatury sprawdzimy, czy doszło tam do jakiejś bitwy lub potyczki, o której źródła pisane milczą. Niezależnie od wyników naszych starań zależy nam, by docenić ten zepchnięty gdzieś na tyły tradycji naszych narodowych powstań epizod dziejowy.

Opis (streszczenie): W Gliwicach powstało pierwsze w Polsce Muzeum Szybowców, którego zasadą jest przywracanie sprawności historycznym konstrukcjom. A tych polski przemysł lotniczy - zwłaszcza szybowcowe Zakłady Doświadczalne w Bielsku - budował wiele. Jastrząb, Jaskółka, Bocian powoli odchodzą w niepamięć i oczywiście trzeba zrobić wszystko, by ten proces zatrzymać. Po remoncie powraca do lotów tym razem jako eksponat muzealny legendarny Zefir - szybowiec, na którym Edward Makula i Jerzy Popiel zdobyli podwójne mistrzostwo świata, a Makula za przelot ponad 700 kilometrów Medal Lilienthala. Pokażemy naszym widzom testowe loty.

Opis (streszczenie): Na wyprawę w głąb Puszczy Piskiej zostaliśmy zaproszeni w roli gości, nie musimy się starać o zgody i zezwolenia. Nasi koledzy z Pisza i okolic krążą wokół tego miejsca od dłuższego czasu w poszukiwaniu wraku samolotu z czasów II wojny światowej. Mają już za sobą wykopy sondażowe i sporo wydobytych podzespołów, które zdają się wskazywać, że maszyna, która tutaj po raz ostatni dotknęła ziemi, to Focke - Wulf 190.

Opis (streszczenie): Dzisiejszy odcinek - "Mapa sercem pisana - Żarnów". Jesteśmy w Żarnowie. Pierwsze wzmianki na temat tutejszej świątyni pochodzą z roku 1111 r. czasu lokacji miasta za panowania Bolesława Krzywoustego. Na przestrzeni wieków wielokrotnie dewastowana i łupiona przez Tatarów czy Szwedów, mimo wszystko przetrwała do dziś. Majestat, piękno i aura skumulowanych epok to emocje, z którymi wkraczamy do świątyni w Żarnowie. A chcemy tu sprawdzić, czy w niższych pokładach, pod posadzką nie kryją się tajemnicze artefakty.

Opis (streszczenie): Rozwój kompleksu obozów jenieckich w Żaganiu dokładnie odzwierciedla rozwój militarnych zdarzeń II wojny światowej. W 1939 r. jako pierwsi do Stalagu VIII C trafili polscy żołnierze z kampanii wrześniowej. Potem przebywali tu Francuzi, Brytyjczycy, Belgowie, Amerykanie. Spośród sześciu żagańskich obozów świat szczególnie zapamiętał Stalag Luft 3, w którym pod wyjątkowo czujnym nadzorem zgrupowano 10 000 lotników alianckich. Było to teatrum słynnej the Great Escape - największej zbiorowej ucieczki w historii obozów jenieckich. Dziś wraz z kolegami poszukiwaczami, przy użyciu georadarów chcielibyśmy odnaleźć chronologicznie pierwszy powstałyna terenie obozu podziemny tunel ucieczkowy - the wooden horse, czyli drewniany koń, wykopany w 1943 r. , jeszcze przed słynną wielka ucieczką.

Opis (streszczenie): Różne ładunki widziała najpopularniejsza już polska trasa wiodąca na Hel, ale czegoś takiego jeszcze nie było. Pod prąd czasu, wbrew zapomnieniu, do dawnej bazy Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku wraca jeden z najzgrabniejszych wodnosamolotów II Rzeczpospolitej - Lublin R. XIII. Niebawem będziemy mieli okazję przekonać się, że wraca nie tylko statek powietrzny, ale i piękny fragment naszej historii, dziejącej się na skrzyżowaniu dwóch żywiołów: wody i powietrza.

Opis (streszczenie): Bardzo różne są nasze drogi prowadzące ku tajemnicom historii. Niektóre szybkie i oczywiste jak wielopasmowa autostrada. Inne poplątane i znikające w gąszczu zdarzeń jak zarastająca błyskawicznie leśna ścieżka. Te ostatniemają formę pogłosek - ktoś widział, ktoś mówił, ktoś pamięta. Tak miała się do niedawna sprawa z krążącymi na prawym brzegu Wisły opowieściami o wielkim, srebrnym, wielosilnikowym amerykańskim samolocie, który przymusowo wylądował w okolicy Stężycy i następnego dnia zniknął. Takie lądowania oczywiście się zdarzały i było ich całkiem sporo, ale szybkie zniknięcie ważącej ponad 16 ton maszyny przenosiło tę opowieść w krąg legendarny. Tak było, dopóki nie odebraliśmy intrygującego telefonu. Pan Dariusz Ptaszek posiada fragmenty Liberatora B - 24, który w branym przez nas pod uwagę przedziale czasowym wylądował właśnie w okolicach Stężycy. Mamy przeczucie, że to dopiero początek frapującego, historycznego śledztwa.

Opis (streszczenie): Pola Grunwaldu należą do naszej narodowej, dobrze rozumianej mitologii. Jednak historia i archeologia mają wątpliwości co do dokładnej lokalizacji pola bitwy. Nasze potoczne wyobrażenia o wielkiej wojnie z zakonem krzyżackim ukształtowali artyści. Najpierw malarz Jan Matejko, potem pisarz Henryk Sienkiewicz, wreszcie Aleksander Ford ze swym nieśmiertelnymfilmem. Jednak w tym marszu pokoleń artystyczne wizje i polityczne interpretacje jednego z najważniejszych militarnych wydarzeń w historii Polski przestają wystarczać i rośnie apetyt na wiedzę rzetelnie udokumentowaną. Przyglądamy się dziś poszukiwaniom pozostałości po bitwie, prowadzonym przez kolegów z Muzeum Bitwy pod Grunwaldem. Mamy nadzieję, że uda się choć trochę doprecyzować miejsce bitwy.

Opis (streszczenie): Obrazy potwornie wychudzonych ludzi, stoczonych za drutami zna cały świat. Te największe fabryki śmierci to tylko część ogromnej machiny zbrodni, w ich przerażającym cieniu działały setki podobnych miejsc, rozrzuconych po całej okupowanej Polsce. I głównie dzięki uporowi społeczeństw lokalnych, pamięć o ich ofiarach powraca. Obóz w Działdowie, nazywany lager Soldau to jeden z tych, którego efekty działania były przerażające. Dookoła niego rozsiane są liczne zbiorowe mogiły osób tam pomordowanych.

Opis (streszczenie): 135 sztuk podwozi terenowych o niezwykłych właściwościach zakupiła we Francji armia II Rzeczpospolitej na początku lat trzydziestych ubiegłego wieku. Mowa o pojazdach niezwykłych, bowiem świat zaszokowały możliwości radzenia sobie przez nie w bardzo trudnym terenie. Odniosły sukcesy w rajdach Paryż - Pekin, pokonując bezdroża Himalajów, wygrywały na piaskach Sahary. Patent Kegresse polegał na kombinacji przodu klasycznego samochodu osobowego z tylnym napędem gąsienicowym. Dodatkowo w przednim zderzaku umieszczono walec ułatwiający pokonywanie rowów. W naszej armii podwozia wykorzystano do budowy samochodów pancernych i holowników armat. Po kampanii wrześniowej Niemcy sporą cześć tych maszyn wywieźli do Norwegii i stamtąd jeden mocno zniszczony egzemplarz zdobył komandor Sebastian Draga. Obecnie pracuje przy jego rekonstrukcji. Złożymy widzom raport z przebiegu tych prac.

Opis (streszczenie): 12 lutego 1945 roku w pałacu w Narolu NKWD osaczyło grupę partyzantów z oddziału WiN Kostka. Pojmanych zostało 7 żołnierzy wyklętych. Autorzy badają najbliższe otoczenie pałacu, by odpowiedzieć na pytanie, jakie rozmiary miała stoczona tu walka. Poszukiwania są tłem do opowieści o niezwykłym dowódcy, Karolu Kosteckim ps. Kostek. Kostek walczył z niemieckim okupantem we wrześniu 1939 r. , był kurierem ZWZ na obszar okupacji sowieckiej, żołnierzem AK i dowódcą kompanii Narol. Jego oddział współpracował z partyzantami sowieckimi i bronił polskiej ludności przed napadami UPA, rozgrywając regularną bitwę z Ukraińcami w obronie Narola. Podczas akcji "Burza" walczył ze swym oddziałem pod Bełżcem i Tomaszowem Lubelskim. Po wkroczeniu Rosjan, Kostecki pozostał w konspiracji, walczył z komunistami w Lubaczowie, a jego podkomendni zostali okrążeni i schwytani w pałacu w Narolu. Sam Kostek awansował na komendanta Rejonu I, a potem Rejonu V w strukturach WiN. Był dowódcą udanej akcji rozbicia aresztu UB w Tomaszowie Lubelskim i uwolnienia stamtąd więźniów. Zatrzymany przez komunistów został skazany na wielokrotną karę śmierci, zamienioną potem na 15 lat więzienia.

Opis (streszczenie): Dziś autorzy programu przy pomocy dwóch historyków z Podlasia - Tomasza i jego syna Ignacego Śmigielskich, którzy od wielu lat nagrywali i zbierali różne relacje od starych ludzi, robią przejazd po kilku historycznych miejscach w rejonie Ostrowi Mazowieckiej, Zambrowa i okolicznych wsi. W miejscowości Golasze - Puszcza 10 września jechały czołgi Guderiana. Niemcy zastrzelili na drodze żołnierza. Po zwłokach przejechali. We wsi zginęło jeszcze dwóch polskich żołnierzy. Po przejeździe czołgów mieszkańcy wsi zebrali ciała ich wszystkich i pochowali w przydrożnej mogile. Piotr Karsznia - malarz artysta namalował obraz opowiadający o tych wydarzeniach. Guderian dążył w wojskami jak najszybszym marszem do Brześcia, gdzie miał się spotkać z niemieckimi wojskami zamykającymi kleszcze od południa. W pobliskiej wsi Dąbrowa, a właściwie w jej okolicach rozegrała się 12 września 1939 r. potężna bitwa między wojskami pancernymi Guderiana i zgromadzonymi tam kilkoma jednostkami Wojska Polskiego. Polacy zniszczyli trzy niemieckie czołgi lekkie. Miejscowi pod lasem pochowali po bitwie trzech zabitych polskich żołnierzy, obsługę polskiego działka p.panc. Również w tym rejonie doszło do bratobójczego starcia polskich oddziałów - 71. pp z Zambrowa i 1. Pułku Ułanów Krechowieckich. Próbujący powstrzymać walkę ppłk Jan Hipolit Litewski, dowódca 1. Pułku Ułanów Krechowieckich został zabity serią z polskiego karabinu maszynowego. Mieszkańcy wioski Gogole, przez lata jadąc do kościoła, zatrzymywali się zawsze przy jego grobie, by oddać mu hołd. Potem zwłoki pułkownika Litewskiego ekshumowano i przeniesiono na cmentarz parafialny. Jest to program o niezwykłej sile polskiego społeczeństwa i przywiązaniu do polskości.

Opis (streszczenie): Któż z nas nie pamięta świetnych kwestii z "Zemsty" Aleksandra Fredry? Ale niewielu zna prawdziwe tło historyczne realnego konfliktu, który skłócił rodziny Skotnickich (rejent) i Firlejów (cześnik). Dlatego zbierzemy widzów do zamku Kamieniec, by pokazać ów mur, o który przez dziesiątki lat przed sądami i trybunałami toczyła się prawdziwa wojna. Opowiemy o prawdziwych losach budowli i jej dzisiejszym przeznaczeniu.

Opis (streszczenie): 1/ Poszukiwanie sztandaru 29. Pułku Artyleriii Lekkiej, który w rejonie Świerży Górnej został zakopany podczas wycofywania się wojsk polskich na prawy brzeg Wisły przed napierającymi dywizjami niemieckimi w dniach 12 - 14 września 1939 roku. Polskie jednostki porzuciły w tym rejonie cały ciężki sprzęt. Zaledwie kilka armat przewieziono na znalezionej barce. W latach 90. do Muzeum Wojska Polskiego trafiły orzeł i głowica sztandaru 29. PAL - u. Niestety, sztandaru nadal nie odnaleziono.